Spadek wartości liry tureckiej mógł nie być tak nagłym zjawiskiem, jak może się wydawać. Wystarczy przeanalizować wydarzenia w tureckiej gospodarce i polityce pieniężnej w minionych latach. Turecka waluta spadła o 7%, do kolejnego rekordowo niskiego poziomu w ramach drugiej wśród największych dziennych wyprzedaży po krachu z 2021 r., gdy ponownie wybrany prezydent i jego rząd zdawali się przechodzić na bardziej mainstreamową politykę pieniężną, w tym łagodniejsze środki stabilizujące walutę. Może to oznaczać odejście od istniejącej kontroli kapitału i pozwolenie lirze na swobodną deprecjację, dopóki nie osiągnie zrównoważonego poziomu.
Podsumowanie
- W ciągu dwóch minionych lat lira turecka uległa silnej deprecjacji ze względu na cięcia stóp procentowych, a ostatnio – możliwość porzucenia środków kontroli kapitału.
- Bank Centralny Republiki Turcji (CBRT) sprzedawał swoje rezerwy walutowe, aby powstrzymać deprecjację liry. W rezultacie rezerwy netto banku centralnego, w tym swapy, stały się ujemne po raz pierwszy od 21 lat.
- Kiedy większość innych krajów na świecie zaczęła podnosić stopy procentowe, Turcja była w trakcie obniżania ich o połowę – z 19 do 8,5%, co doprowadziło do gwałtownego wzrostu inflacji, wspieranego głównie przez wzrost dostępności kredytów.
- Lira turecka może nadal tracić na wartości w przypadku zniesienia lub złagodzenia kontroli kapitału. Może tak się dziać dopóty, dopóki CBRT nie przyjmie bardziej restrykcyjnej polityki pieniężnej.
Niekonwencjonalna polityka monetarna prowadzi do rekordowo słabej liry tureckiej
Przed majowymi wyborami prezydenckimi ponownie wybrany prezydent Turcji Recep Tayyip Erdoğan powiedział CNN, że „stopy procentowe i inflacja są ze sobą bezpośrednio skorelowane. Im niższe stopy procentowe, tym niższa będzie inflacja". Taka teza nie zgadza się jednak z ogólną teorią ekonomiczną stosowaną obecnie przez większość banków centralnych na całym świecie. Sugeruje ona, że wyższe stopy procentowe spowalniają działalność gospodarczą i zwiększają wartość waluty krajowej, prowadząc do spadku inflacji.
Zgodnie ze swoimi poglądami na stopy procentowe i inflację Erdoğan zdecydował się na obniżkę stóp procentowych w 2021 r. W rezultacie lira turecka straciła na wartości, spadając o zawrotne 91,85% w stosunku do dolara amerykańskiego w ciągu ostatnich dwóch miesięcy roku, zanim ustabilizowała się na poziomie około 13,30 lir za dolara amerykańskiego na początku 2022 r. Pomimo wysiłków władz tureckich, aby zapobiec deprecjacji waluty, 29 maja 2023 r. osiągnęła ona 20 TRY za 1 USD. Doszło do tego tuż przed spadkiem do 23,50, czyli nowego rekordowego poziomu, w odpowiedzi na możliwość porzucenia środków kontroli kapitału.
Źródło: Tradingview.com
Bilansowy kryzys banku centralnego
Zamiast zacieśniać politykę pieniężną tureccy urzędnicy uciekli się do bardziej niekonwencjonalnych środków, aby wesprzeć słabnącą walutę. Tylko w tym roku władze sprzedały ok. 24 mld USD, aby wesprzeć lirę i powstrzymać jej spadek, co doprowadziło do uszczuplenia rezerw banku centralnego. Według najnowszych danych Centralnego Banku Republiki Turcji rezerwy netto, w tym swapy, stały się ujemne po raz pierwszy od 21 lat. W rezultacie administracja gospodarcza kraju, która w dużym stopniu polegała na rezerwach jako głównym narzędziu stabilizacji kursów walutowych, wyczerpała obecnie dostępne opcje.
W tygodniach poprzedzających wybory prezydenckie i w ich trakcie rząd podjął szereg działań mających na celu ograniczenie popytu na walutę obcą. Wykorzystał rezerwy, aby zapobiec wzrostowi kursu wymiany. Na podstawie danych banku centralnego rezerwy brutto spadły o 3,5 mld USD, do 101,6 mld USD w okresie 15-19 maja. Co więcej, w tygodniu do 19 maja br. rezerwy netto banku centralnego spadły do -0,2 mld USD. W poprzednim tygodniu (12 maja) rezerwy międzynarodowe netto wyniosły 2,33 mld USD, co oznacza stratę netto w wysokości ok. 2,5 mld USD w ciągu zaledwie jednego tygodnia.
Niepokojący poziom zaobserwowano również w rezerwach netto z wyłączeniem swapów (umów stałej wymiany walut), które wyniosły -60,3 mld USD w tygodniu z 19 maja, w porównaniu do -57,8 mld USD w poprzednim tygodniu. Rezerwy złota zostały ostatnio poświęcone, aby zapobiec eskalacji kursów walutowych. W tygodniu z 19 maja rezerwy złota spadły z 44,3 mld USD do 42,8 mld USD.
W zależności od nadchodzących decyzji monetarnych i tempa sprzedaży aktywów banku centralnego Turcja może osiągnąć granice swoich rezerw możliwych do wykorzystania już tego lata. Z pewnością Erdoğan może próbować negocjować umowy finansowe z innymi krajami. Saudyjczycy i Katarczycy zapewnili Turcji finansowanie, podobnie jak Chiny i Korea Południowa. Niemniej jednak byłyby to swapy lub inne zobowiązania, które mogą nie być zrównoważonym rozwiązaniem długoterminowym.
Inflacja
Chociaż w obecnych realiach problem zbyt wysokiej inflacji wydaje się dość powszechny, dynamika cen w Turcji może być warta odnotowania jako jeden z dominujących czynników w trudnej sytuacji tego kraju. Pomimo nieznacznego obniżenia dynamiki wzrostu od listopada 2022 r., kiedy to przekroczyła ona 80%, ceny nadal rosną rocznie w tempie 40-50%. Nie ma pewności, czy to spowolnienie będzie kontynuowane, a oczekiwania inflacyjne nie są mocno zakotwiczone. Co więcej, niektóre nieformalne źródła sugerują, że oficjalne dane mogły zostać sztucznie stłumione w okresie poprzedzającym wybory i zaniżają rzeczywistą stopę inflacji, która może być bliższa 100 niż 40%.
Źródło: Tradingeconomics.com
Jaki był powód gwałtownego wzrostu inflacji w Turcji pod koniec 2021 r.? Po pierwsze, w przeszłości była ona znacznie wyższa niż ogólnie przyjęty cel 2% w większości krajów zachodnich. Jednak nawet dla Turcji 80% inflacja jest czymś niezwykłym. Po drugie, Erdoğan jest zdecydowanym zwolennikiem niskich stóp procentowych (czytaj ekspansywnej polityki pienieżnej), co doprowadziło do wysokiego poziomu zaciągania kredytów prywatnych. W tym czasie polityka fiskalna pozostawała restrykcyjna. Odkąd Erdoğan został prezydentem Turcji w 2014 r., deficyt budżetowy rządu oscylował wokół 1% PKB kraju, z wyjątkiem pandemii COVID-19, kiedy deficyt nieznacznie wzrósł do 3,5%.
Źródło: Tradingeconomics.com
Częściowo przyczyną tak wysokiej inflacji w Turcji mogą być te same czynniki, co w wielu innych krajach, takie jak zakłócenia w łańcuchu dostaw podczas pandemii COVID-19, rosnące globalne ceny energii i silny dolar amerykański.
Tymczasem dość dramatyczna ekspansja dostępności kredytów rozpoczęła się w czasie pandemii COVID-19, podczas gdy bezpośrednie wsparcie fiskalne pozostało stosunkowo restrykcyjne. Utrzymanie restrykcyjnej polityki fiskalnej w obliczu inflacji może stanowić wyzwanie, zwłaszcza że rząd Erdoğana zastosował ulgi podatkowe w celu złagodzenia wpływu inflacji na społeczeństwo. Ponadto sytuacja fiskalna rządu może być jeszcze bardziej napięta ze względu na znaczną część jego stosunkowo skromnego długu publicznego denominowanego w walucie obcej. W konsekwencji, wraz z deprecjacją waluty, rośnie obciążenie długiem denominowanym w lirach, co wywiera dodatkową presję na sytuację fiskalną kraju.
Zanim większość krajów rozpoczęła cykl zacieśniania polityki pieniężnej od podniesienia stóp procentowych, w Turcji Erdoğan był już w połowie obniżania kluczowych stóp procentowych – z 19% we wrześniu 2021 r. do 8,5% w kwietniu 2023 r. W rezultacie stopy procentowe skorygowane o inflację zbliżyły się do zawrotnych -80%, co stanowiło potężną zachętę do zaciągania pożyczek. Ich eksplozja spowodowała z kolei wzrost cen nieruchomości, dodatkowy skok inflacji, wyższy import i ostatecznie większą presję na turecką lirę.
Na marginesie warto wspomnieć, że wyższy import spowodował historycznie wysoki deficyt handlowy, który wzrósł o 19% rok do roku i w maju 2023 r. osiągnął 12,7 mld USD. Wiadomo, że deficyt handlowy może osłabić walutę krajową, podobnie jak inflacja.
Podsumowanie
Nawet jeśli ponownie wybrany prezydent zdecyduje się na prowadzenie bardziej konwencjonalnej polityki pieniężnej, a historia mówi nam, że łatwo zmienia zdanie, inwestorzy mogą pozostać ostrożni wobec liry, i to pomimo pewnych oznak ulgi, takich jak spready pięcioletnich swapów ryzyka kredytowego, które odzwierciedlają koszt ochrony przed niewypłacalnością, normalizujące się na niższych poziomach i wzrost tureckich obligacji denominowanych w dolarach.
Zniesienie kontroli kapitału może spowodować dalszą dewaluację liry tureckiej do zrównoważonego poziomu. Analitycy Goldman Sachs przewidują, że lira może nadal spadać do 28 TRY za 1 USD w przyszłym roku. Innym skutkiem rezygnacji z kontroli kapitału może być odbudowa bilansu banku centralnego do bardziej zrównoważonego poziomu. Tymczasem znaczący spadek stopy inflacji w kraju może okazać się niemożliwy dopóty, dopóki nie zostanie wprowadzona zaostrzona polityka pieniężna, w tym wyższe stopy procentowe.
Santa Zvaigzne-Sproģe, CFA Kierownik Działu Doradztwa Inwestycyjnego Conotoxia Ltd. (usługa inwestycyjna Cinkciarz.pl)
Powyższa publikacja handlowa nie stanowi rekomendacji inwestycyjnej ani informacji rekomendującej lub sugerującej strategię inwestycyjną w rozumieniu Rozporządzenia (UE) nr 596/2014 z dnia 16 kwietnia 2014 r. Została ona sporządzona w celach informacyjnych i nie powinna stanowić podstawy do podejmowania decyzji inwestycyjnych. Ani autor opracowania, ani Conotoxia Ltd. nie ponoszą odpowiedzialności za decyzje inwestycyjne podjęte na podstawie informacji zawartych w niniejszej publikacji. Kopiowanie bądź powielanie niniejszego opracowania bez pisemnej zgody Conotoxia Ltd. jest zabronione.
Kontrakty CFD są złożonymi instrumentami i wiążą się z dużym ryzykiem szybkiej utraty środków pieniężnych z powodu dźwigni finansowej. 73,18% rachunków inwestorów detalicznych odnotowuje straty pieniężne w wyniku handlu kontraktami CFD u niniejszego dostawcy CFD. Zastanów się, czy rozumiesz, jak działają kontrakty CFD i czy możesz pozwolić sobie na wysokie ryzyko utraty pieniędzy.
